Czy można zrzec się dziedziczenia po żyjącej osobie? Zasady postępowania wyjaśnia radca prawny Jonasz Kita, z kancelarii Lex Projects

Co do zasady w polskim prawie obowiązuje ogólna zasada, zgodnie z którą nie można zawierać umów dotyczących spadku po osobie żyjącej. Od tej zasady istnieje jednak wyjątek w postaci instytucji zrzeczenia się dziedziczenia (art. 1048 i następne Kodeksu Cywilnego).

Kodeks cywilny dopuszcza możliwość zawarcia przez spadkobiercę ustawowego umowy z przyszłym spadkodawcą, w ramach której zrzeka się dziedziczenia po nim. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Warto przypomnieć, że zstępny to każdy kolejny potomek danej osoby, tj. dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Nie istnieje możliwość zrzeczenia się dziedziczenia na korzyść innej osoby (ze wskazaniem w umowie zrzeczenia się dziedziczenia, kto ma dziedziczyć zamiast zrzekającego się dziedziczenia).

Zawarta umowa zrzeczenia się dziedziczenia może w przyszłości zostać uchylona przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono.

Zrzeczenie i dziedziczenie spadku tylko w formie aktu notarialnego

Zarówno umowa o zrzeczenia się dziedziczenia, jak i umowa uchylająca umowę dotyczącą zrzeczenia się dziedziczenia muszą zostać zawarte w formie aktu notarialnego. Brak zachowania tej formy powoduje nieważność umowy. Umowa może być zawarta przez pełnomocnika. Ze względu na formę umowy konieczne jest w tym zakresie udzielenie pełnomocnictwa szczególnego w formie aktu notarialnego.

Niezależnie od powyższego warto zaznaczyć, że na tożsamych warunkach dopuszcza się możliwość zrzeczenia się zachowku po danym spadkodawcy (co potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 110/16.