Cmentarz żydowski w Chrzanowie nie zniknie. Naukowcy zdigitalizowali macewy. Teraz czas zadbać o cmentarz choleryczny

Tuż przy wiadukcie kolejowym zlokalizowany jest cmentarz żydowski, na którym znajduje się 3600 macew. Jego początki sięgają połowy XVIII wieku. Nekropolia sukcesywnie była rozbudowywana aż do II wojny światowej. To, co obecnie możemy tam zobaczyć to jego nowa część, stara znajduje się... m.in. pod drogą.

Niemcy podczas okupacji zlikwidowali najstarszą część cmentarza pomiędzy murem a dzisiejszą stacją benzynową. Następnie w latach 60-70 XX wieku zniszczono kolejny fragment wraz z domem pogrzebowym, a teren przeznaczono pod rozszerzenie ulicy - mówi Kamil Bogusz, dyrektor Muzeum w Chrzanowie, pod którego opieką znajduje się ten cmentarz.

Cmentarz żydowski w latach 2005-2007 został odrestaurowany. Odnowiony został mur okalający nekropolię, posklejano i ustawiono część zniszczonych macew oraz uporządkowano teren. Do niedawno szacowano, że znajduje się ich tam ok. 3 tys. Najnowsze dane wskazują jednak na liczę o 600 większą, a to nie koniec.

Macewy znajdują się także w murze cmentarza. Analizujemy, czy da się je bezpiecznie wyciągnąć, by nie zniszczyć muru - mówi dyrektor muzeum.

Ząb czasu coraz mocniej odciska się na macewach. Nagrobki niszczeją, zacierają się wyryte na nich inskrypcje. Ich renowacja jest w zasadzie niemożliwa, bo koszt odnowienia jednej waha się od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Pojawił się więc pomysł, by zdigitalizować macewy. Cmentarz w Chrzanowie znalazł się wśród kilku zakwalifikowanych do projektu, na czele którego stają dr hab. Anna Michałowska-Mycielska oraz dr hab. Dariusz Rozmus. Wykonane zostały zdjęcia i skany nagrobków, a znajdujące się na nich napisy zostaną przetłumaczone. Prace potrwają kilka lat, opracowanie powinno być gotowe w 2026-27 roku.

Muzeum w Chrzanowie wydało publikację będą preludiom całego opracowania. Znalazło się w nim 60 nagrobków oraz 7 macew cadyków, które zostały przetłumaczone.

Wybraliśmy w naszej ocenie najpiękniejsze nagrobki pokazujące bogactwo symboliki. To nie tylko materialne świadectwa przeszłości, ale także działa sztuki. Należy zachować pamięć o mieszkańcach Chrzanowa. Żydów w Chrzanowie już nie ma, ale pozostał po nich trwały ślad. Wspólnie przez wieki budowaliśmy to miasto, wielu z nich uważało się za Polaków wyznania mojżeszowego - podkreśla Kamil Bogusz.

Cmentarz żydowski w Chrzanowie jest popularnym punktem wizyty Żydów, którzy odwiedzają Oświęcim. Rocznie zwiedza to miejsce ok. 1000 osób. Aby wejść na teren obiektu należy zgłosić się do muzeum.

Warto przypomnieć, że w 2022 roku odbudowano znajdujący się w sąsiedztwie cmentarz wojenny nr 445, na którym spoczywają żołnierze polegli w czasach I wojny światowej. Zapomniana nekropolia dzięki staraniom wielu osób stała się niemym pomnikiem historii. Teraz celem jest przypomnienie historii cmentarza cholerycznego, na którym spoczywa 500 osób. O tym wydarzeniu przypomina tablica znajdująca się w kościele św. Mikołaja.

Marzeniem jest upamiętnienie choleryków, którzy tam spoczywają. Nie wiemy jak wyglądał cmentarz, ale moglibyśmy ich upamiętnić w formie latarni umarłych. Im także należy się pamięć - kończy dyrektor muzeum.